Divriği Ulu Camii-Sivas

Sivas’ın Sessiz Mucizesi

Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, 13. yüzyıl Anadolu’sunun mimari ve kültürel gücünü en yüksek düzeyde yansıtan, sanat tarihinin “eşsiz eser” olarak tanımladığı yapılar topluluğudur. Mengücek Beyliği döneminde inşa edilen bu eser, taş işçiliğinin ulaştığı ustalık seviyesini ve Anadolu’daki İslam mimarisinin yaratıcılığını tek bir komplekste birleştirir. 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınarak tüm dünyada tanınan bir değer hâline gelmiştir.

Tarihçe ve Yapım Süreci

Cami ve darüşşifa, Mengücek hükümdarı Ahmed Şah ile eşi Turan Melek tarafından 1228–1243 yılları arasında yaptırıldı. Devletin sanat ve bilime verdiği önemin göstergesi olan kompleks; ibadet, eğitim ve sağlık fonksiyonlarını bir arada sunan büyük bir kültür merkezinin çekirdeğini oluşturdu.

Bânileri kadar mimarı da dikkat çekicidir: Yapının mimarı Ahlatlı Hürremşah, taşın ruhunu oyma tekniğiyle adeta diriltmesiyle tanınan bir ustadır. Onun elinden çıkan detaylar, özellikle dünyada benzeri olmayan kapı süslemeleri, Selçuklu taş işçiliğinin zirvesi kabul edilir.

Mimari Özellikleri ve Sanatsal Değeri

Divriği Ulu Camii, Anadolu Selçuklu camilerinden farklı olarak merkezi bir plan yerine çok ayaklı, derinlik hissi veren bir iç mekâna sahiptir. Abartısız fakat güçlü bir atmosfer yaratan bu iç düzen, darüşşifanın daha fonksiyonel ve sade mimarisiyle bütünleşir.

Kompleksin en dikkat çekici yönü üç anıtsal kapısıdır:

• Taç Kapı

• Şifahane Kapısı

• Cennet Kapısı

Bu kapıların her biri, bitkisel motifler, geometrik düzenlemeler ve sonsuzluk temasını işleyen kompozisyonlarla süslüdür. Her kapı, bir sanat ustalığı olarak birbirinden tamamen farklı tasarlanmış; bu nedenle yapı “üç farklı sanat kitabı gibi” betimlenmiştir.

Gölge oyunları ile ünlü Cennet Kapısı’nda belli zamanlarda beliren silüet, Divriği mimarisinin hem matematiksel zekâsını hem de estetik derinliğini yansıtan bir başka etkileyici detaydır.

Tarihteki Yeri

Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Anadolu’daki Beylikler döneminin kültürel zenginliğini gösteren en çarpıcı örneklerden biridir. Hem ibadet hem tedavi merkezi olarak işlev görmesi, Orta Çağ Anadolu toplumunda din ve bilimin bir arada yükseldiğinin simgesidir.

UNESCO tarafından “tek başına bir mimari başyapıt” olarak tanımlanan bu eşsiz yapı; taş işçiliği, mimari planı ve sembolik anlatımlarıyla İslam sanatının dünyadaki en özel örneklerinden biri olmayı sürdürmektedir.