Türkçe konuşan ülkeler arasında tarihten gelen ortak kültür ve bu ortak kültürün maddi-manevi mirası, birbirinden bağımsız Türk devlet ve topluluklarını bir araya getiren en önemli unsurdur. Bu ülkeler arası çeşitli alanlarda iş birliğinin sağlanması ve fikir telakkileri yapılması konusunda, TÜDEV 1993 yılından itibaren Türk kurultaylarını düzenlemeye başlamıştır.

İlki 21-23 Mart 1993 tarihlerinde Antalya’da yapılan ve tam adı “Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayı’nın düzenlenmesinde temel ilkeleri belirleyip, bir proje halinde dönemin Başbakanı Süleyman Demirel’e sunan Alparslan Türkeş, kurultaylar için devlet yönetiminin desteğini de almıştır. TÜDEV yönetimi tarafından oluşturulan bir düzenleme kurulunun organize ettiği 11 kurultay yapılmıştır. Dünyanın farklı ülkelerinden Türk ve akraba topluluklarını temsilen davet edilen yüzlerce kişinin katılımıyla gerçekleştirilen kurultayların sonuncusu olan 11. Kurultay, 17-19 Kasım 2007 tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de düzenlenmiştir. İlk defa Türkiye dışında farklı bir Türk cumhuriyetinde düzenlenen bu kurultayı, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev himaye etmiştir.

Kurultayın başlama anında demir dövülmesi geleneksel ritüel haline gelmiştir. Türkçe Konuşan Ülkeler Zirvesi Daimi Sekretaryasının kurulmasının ardından kurultayın merkezinin de belirlenmesi ve iki yılda bir yapılmak üzere kurumsallaştırılması öngörülmüştür.

Kurultaylara katılımcı ülkelerden bürokratlar, alanlarında uzman, akademisyen, işadamları ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri katılmıştır.

1993’ten 2007 yılına kadar geçen sürede TÜDEV’in öncülüğünde yapılan 11 kurultayda Türk dünyasının problemleri ve çözüm yolları konuşulmuştur. Hükümetlere bir tavsiye niteliğinde alınan bu kararların bir kısmı ülkeler tarafından uygulanmıştır. TİKA, TÜRK-PA, Türk Keneşi, Türk Akademisi, Yunus Emre Enstitüsü, TRT Türk ve TRT Avaz Kanalları gibi Türk dünyasına dönük kurumsal yapıların oluşturulması bu kurultaylarda dile getirilmiş, kurultay sonuç raporlarına yansıtılmıştır.

Büyük öğrenci değişimi, Türk dünyası üniversiteler birliğinin sağlanması, Kazakistan’da Türk-Kazak Ortaklığı ile kurulan Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kırgızistan’da kurulan Manas Üniversitesi, Türk dünyası Erasmus’u olarak da değerlendirilebilecek Mevlana Değişim Programı gibi eğitim alanında iş birliğine dönük kurumsal yapıların ve programların oluşturulması, Türk dünyası aydınlarının bu kurultaylarda seslendirdikleri ve gerçekleşmesini arzuladıkları hayati önemi haiz konulardan bir kaçıdır.

Ortak Türk dili ve Latin esaslı ortak Türk alfabesine geçilmesi yönünde alınan kararlar bu zamana kadar gerçekleştirilemese de, Azerbaycan, Özbekistan, Türkmenistan ve Gagauzeli gibi Türk ülkelerinde Latin esaslı alfabelerin kabul edilip uygulandığını görmekteyiz. Latin alfabesine geçme hususunda Kazakistan’da güçlü bir irade belirmiştir.

Bizzat Devlet Başkanı Nazarbayev, en geç 2025 yılında ülkesinin Latin alfabesini kabul edeceğini açıklamıştır. Kırgızistan’da da alfabe değişimi konusunda tartışmaların başlamış olması sevindiricidir. Türk dünyasında alfabe değişimi ile ilgili gelişmelerin arkasında da TÜDEV’in organize ettiği kurultaylarda alınan kararların büyük payı bulunmaktadır.

Merhum Alparslan Türkeş, TÜDEV Başkanı olarak vefatına kadar (1997) dört kurultayın düzenlenmesine önderlik etmiştir. 21-23 Mart 1993 tarihlerinde Antalya’da yapılan ilk kurultayın Türk dünyasında bayram olarak da kutlanan Nevruz gününe denk getirilmiş olması anlamlıdır. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Başbakan Süleyman Demirel, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş, kurultaya katılan önemli simalar olarak dikkati çeker. Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü ve çok sayıda Bakan da kurultayı takip etmiştir.

Bu kurultayda Azerbaycan ve KKTC Başbakan, Kazakistan ise Bakan seviyesinde temsil edilmiştir. Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan temsilcileri daha alt seviyede unvanlara sahiptir. Doğu Türkistan eski Cumhurbaşkanı İsa Yusuf Alptekin de ilk kurultayın katılımcıları arasında Doğu Türkistan Türklerini temsil etmiştir.