Kadim Türk Şehirleri

İçan Kale Surları – Hive

27/11/2025

Hive’nin Türkistan’daki Zamana Direnen Doğal Kalesi

İçan Kale (İç Şehir), Hive’nin tarihi merkezini çevreleyen ve Türkistan’ın en iyi korunmuş sur sistemlerinden biri olarak kabul edilen büyük bir savunma yapısıdır. Tamamı kerpiçten inşa edilen bu surlar, Harezm bölgesinin kadim şehircilik geleneğini, Türk-İslam mimarisini ve İpek Yolu şehirlerinin askeri-stratejik yapısını günümüze taşıyan eşsiz bir kültürel mirastır. 1990 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınan İçan Kale, Türkistan’ın “yaşayan orta çağ şehri” olarak anılır.

Tarihsel Arka Plan ve Şehrin Kuruluşu

Hive’nin kökeni, MÖ 6.–5. yüzyıllara kadar uzanan çok eski bir yerleşim tarihine dayanır. Harezm bölgesinin ticaret yolları üzerinde yer alması, şehrin hem ekonomik hem siyasi önemini artırmıştır. İçan Kale surlarının ilk biçimi büyük ihtimalle erken Orta Çağ’da oluşmuş olsa da bugünkü görünümünü:

  • 17. yüzyıl

  • Harezm Hanlığı döneminde

kazanmıştır.

Hanlık döneminde Hive, güçlü han ailelerinin yönetim merkezi hâline geldiği için şehir stratejik bir savunma kalesi gibi planlandı.

Surların Mimari Özellikleri

İçan Kale surları, kerpiç mimarisinin Türkistan’daki en üst seviyesini temsil eden etkileyici bir yapıdır.

Başlıca özellikleri:

  • Ortalama 8–10 metre yüksekliğinde,

  • 6 metreye varan kalın duvarlar,

  • 2.200 metreyi aşan çevre uzunluğu,

  • Dörder köşede ve ara noktalarda yarım dairesel burçlar,

  • Şehrin dört yönüne açılan 4 ana kapı:

    • Ota Darvoza (Batı Kapısı)

    • Palvan Darvoza (Doğu Kapısı)

    • Tash Darvoza (Kuzey Kapısı)

    • Bagcha Darvoza (Güney Kapısı)

Duvarların üzerinde yer alan mazgallar ve burçlar, savunma sırasında okçuların ve gözcülerin kullanımı için planlanmıştır.

Kerpiç yapı malzemesinin sıcak iklimle uyumu, Hive’ye özgü bu surların dayanıklılığını artırmış ve yüzyıllara meydan okumasını sağlamıştır.

Savunma ve Şehircilik Açısından Önemi

İçan Kale yalnızca bir sur sistemi değil; Hive’nin şehir modelinin temelini oluşturan “iç şehir–dış şehir” planlamasının merkezidir.

  • İçan Kale: Hanlık yönetimi, saraylar, medreseler, camiler, pazarlar ve ileri düzey zanaatkârların yaşadığı “elit bölge”.

  • Dışan Kale: Halkın büyük bölümünün yaşadığı geniş şehir alanı.

Bu yapı, Türkistan’daki hanlık şehirlerinin yönetim ve güvenlik anlayışını açıkça yansıtır.

Surlar, İpek Yolu’na hâkim bölgede yer alan Hive’nin kuşatma riskine karşı güçlü bir savunma hattı oluşturuyordu. Bu nedenle İçan Kale, askeri-stratejik açıdan bölgenin en önemli yerleşimleri arasında kabul edilmiştir.

Kültürel Peyzaj ve Mimari Zenginlik

İçan Kale yalnızca surlardan ibaret değildir; surların içi tam anlamıyla bir tarih, mimari ve sanat hazinesidir. Bu alan içerisinde:

  • Köhne Ark Citadel

  • Muhammed Emin Han Medresesi

  • Kalta Minar Minaresi

  • Cuma Camii

  • Tosh Hovli Sarayı

  • Alla Kuli Han Kervansarayı

gibi Türkistan’ın en önemli mimari eserleri bulunur.

Surların içi; çini, ahşap oymacılığı, kerpiç işçiliği ve İslam mimarisiyle dolu bir açık hava müzesidir.

Türkistan Tarihindeki Yeri

İçan Kale Surları, Türkistan’ın:

  • İpek Yolu şehir kültürünü,

  • Hanlık mimarisini,

  • Kerpiç medeniyetini,

  • Savunma tekniklerini,

  • Ticaret ve devlet düzenini

en net şekilde korumuş yapılarından biridir.

Bugün İçan Kale, Türkistan’ın geçmişini “dokunulabilir” kılan, zamanın yıpratamadığı bir tarih sahnesi olarak kabul edilir.

Diğer Haberlerimiz

Yorum yazabilirsiniz