Azerbaycan Uluslararası İlişkiler Analiz Merkezi Başkanı, Büyükelçi Ferid Şefiyev, Azerbaycan ile Türkistan ülkeleri arasındaki işbirliği hakkında makale yayınladı.
Yazıya göre, son beş-altı yıldır Azerbaycan’ın doğuya yönelmesi, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) ve Çin, Vietnam ve diğer Asya ülkeleriyle stratejik ortaklıklar gibi çeşitli biçimlerde kendini göstermiştir: “Türkistan devletleri, Bakü için doğal ortaklardır. Azerbaycan, tarihi, dini, dilsel ve kültürel bağların yanı sıra, eski Sovyetler Birliği içinde de ortak bir tarihe sahiptir. Bu bağların ötesinde, ülkeler, özellikle enerji, ulaştırma ve bölgesel altyapı geliştirme alanlarında ortaya çıkan jeo-ekonomik projeler aracılığıyla giderek daha fazla birbirine bağlanmaktadır.
Küresel güçleri dengeleme ve bölgesel istikrarı sağlama ihtiyacı gibi jeopolitik zorunluluklarla pekiştirilen bu çok yönlü bağlantılar, Azerbaycan ile Türkistan ülkeleri arasında daha derin ve daha sürdürülebilir bir iş birliğinin yolunu açmıştır. Azerbaycan’ın son yıllarda Türkistan liderlerinin katıldığı C5 zirvelerine aktif katılımı bu eğilimin bir örneğidir”.
Diplomat, resmi Bakü’nün, yalnızca beş Türkistan cumhuriyetine seçkin bir ortak olarak değil, aynı zamanda “5+1″i paylaşılan refah ve stratejik dayanıklılık için altı devletli bir platforma dönüştüren altıncı düğüm olarak hizmet etmeyi düşündüğünü belertti:
“Azerbaycan’ın “5+1” konseptini hayata geçirmesi, stratejik coğrafyası ve ekonomik altyapısı sayesinde beş Türkistan cumhuriyeti olan Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın ayrılmaz bir tamamlayıcısı olarak konumunu vurgulamaktadır. Hazar Denizi’nin batı kıyılarına demirleyen Bakü, bu karayla çevrili ülkeleri Karadeniz ve Akdeniz limanlarına bağlayan hayati önem taşıyan demiryolu, karayolu ve denizyolu ağları aracılığıyla önemli geçiş koridorları sunmaktadır. Azerbaycan bu sayede, Türkistan’nın yalnızca pazar erişimini genişletmesini değil, aynı zamanda Rus altyapısının kısıtlamalarının ötesinde geçiş güzergahlarını çeşitlendirmesini de sağlayan stratejik bir “geçit” olarak konumlanmıştır”.
Yazıda, Azerbaycan’ın, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) içinde merkezi bir rol oynadığına vurgu yapılmıştır: “Beş tam üyesi olan (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye ve Özbekistan) TDT, siyaset, ekonomi, güvenlik ve kültür alanlarında üst düzey iş birliğini istikrarlı bir şekilde kurumsallaştırıyor ve şimdi “Türk Dünyası Vizyonu 2040″a doğru ilerliyor”.
F.Şefiyev, C5+1 çerçevesindeki ilerlemenin büyük bir kısmının, Türkistan ülkeleri arasındaki artan iş birliğinden kaynaklandığı görüşünü savunuyor:
“Bölgesel iş birliği daha önce Kırgız-Tacik sınır anlaşmazlığı, Kazakistan-Özbekistan rekabeti ve Türkmenistan’ın izolasyonist politikası veya daha resmi olarak tarafsızlık politikası nedeniyle sekteye uğramıştı. Ancak, bu üç faktör de değişti. Kazakistan ve Özbekistan Aralık 2022’de önemli bir iş birliği anlaşması imzaladı, Tacikistan ve Kırgızistan sınır anlaşmazlığını Mart 2025’te çözdü ve Türkmenistan tarafsızlık statüsünü korurken daha aktif bir bölgesel katılım izledi.
Ayrıca, Azerbaycan’ın Orta Koridor ve Hazar Denizi ulaşım altyapısına yaptığı yatırımlar, Türkistan’a geleneksel bağımlılık yollarını atlayarak Avrupa ve Türkiye pazarlarına önemli bir erişim imkânı sağlıyor.
Ulaştırmanın yanı sıra, enerji iş birliği de Azerbaycan’ın Türkistan cumhuriyetleriyle artan etkileşiminin temel taşlarından biri haline gelmiştir”.
Yazar, Azerbaycan’ın Türkistan devletleri ile işbirliği konusunda görüşlerini şu şekilde özetlemiştir:
“Azerbaycan’ın altı devletlilik konsepti, retorik bir araçtan çok daha fazlasıdır; Türkistan’ı daha geniş bir Avrasya çerçevesine yerleştiren stratejik bir bölgesel liderlik vizyonunu temsil eder. Ancak bu dönüşümü gerçekleştirmek için, paydaşların ikili sembolizmin ötesine geçmeleri ve kurumsal mekanizmalara, ortak girişimlere ve altyapıya yatırım yapmaları gerekir; bu da altı devletin, parçalarının toplamından daha büyük olmasını sağlar. Azerbaycan, Türkistan’a bağlanan bir yabancı olarak değil, kesişen hatları birleşik bir bölgesel yola dönüştüren içsel bir ortak olarak hazırdır”.
Yorum yazabilirsiniz