Hoca Ahmet Yesevi Türbesi, Kazak halkının manevi desteği ve Türkistan’da eşi benzeri olmayan eşsiz bir mimari mirastır. Bu büyük anıtla pek çok az tanınan isim ilişkilendirilmiştir.
Türbenin kuzeybatı köşesine bakarsanız, hafif eğimli bir sütun fark edeceksiniz. Bu bir inşaat kusuru veya mimar hatası değil, bombardımandan sonra kalan bir gülle izidir.
1864 yılında, Rus İmparatorluğu Türkistan’na yönelik saldırısını yoğunlaştırdığında, General Verevkin komutasındaki bir ordu Türkistan’a yöneldi. Ordu, binin üzerinde asker, düzinelerce top ve havandan oluşuyordu.
Azret Sultan Ulusal Tarih ve Kültür Koruma Alanı ve Müzesi’nde rehber olarak görev yapan Akhatbek Baubekov, o dönemde Hokand Hanlığı’nın kontrolü altında olan şehrin, Sultan Sızdık önderliğindeki savaşçılar tarafından savunulduğunu söyledi.
Müze çalışanlarına göre, bombardıman 9 Haziran’da başladı. Şehrin merkezi bölgeleri ciddi şekilde hasar gördü. Mermilerden biri Hoca Ahmed Yesevi türbesinin yakınına düşerek türbenin yapısına zarar verdi. Aynı eğik sütun, bu olayların anısını hâlâ yaşatıyor.
Akhatbek Baubekov, bugün gerçek bir tarihi olayın sessiz ama ikna edici bir kanıtı olduğunu vurguluyor:
“Türbe daha sonra defalarca restore edildi, ancak bu sütun kasıtlı olarak top mermisinin isabet ettiği haliyle bırakıldı. 1910’da yapıyı güçlendirmek için dört destek yerleştirildi”.
Tarihçiler, türbenin bombalanmasını Türkistan’ın Rus İmparatorluğu’nun egemenliğine geçişine bağlıyorlar. Şehrin yöneticisi 12 Haziran’da Taşkent’e kaçtı ve 13 Haziran’da halk beyaz bayrak çekerek müzakerelere başladı. Böylece, Türkistan imparatorluğun bir parçası oldu. Başlangıçta şeriat kuralları burada da geçerliliğini korusa da, 1867’deki idari reform ve 1886’daki yasal düzenlemelerin kabulünden sonra şehrin görünümü ve yönetim sistemi tamamen değişti.
Akhatbek Baubekov’a göre bu sütun sadece kadim mimarinin bir unsuru değil, aynı zamanda Kazak halkının tarihi yolculuğunun gözle görülür bir simgesi: “Türbeye isabet eden mermi, sanki onun ruhuna dokunmuş gibiydi. Eğik sütuna dikkat eden herkes, tarihin sesini duyacaktır – halkın ciddi bir sınavdan geçtiği zamanların yankısı”.
Yorum yazabilirsiniz